در تعاریف اقتصاد مقاومتی، وضعیت بهرهوری از بخشهای مهم اقتصاد کشور اعم از صنعت و معدن، خدمات و تاکید ویژهیی بر بخش کشاورزی صورت ...
در تعاریف اقتصاد مقاومتی، وضعیت بهرهوری از بخشهای مهم اقتصاد کشور اعم از صنعت و معدن، خدمات و تاکید ویژهیی بر بخش کشاورزی صورت پذیرفته است. امروزه تمام کشورهای دنیا بهدنبال استفاده بهینه و حداکثری از سرمایهگذاریهای انجام شده در بخش تولید بوده تا بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید بیشتری دست یابند.
برای افزایش بهرهوری در اقتصاد ایران باید به بخش کشاورزی بهعنوان یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی در کشور توجه خاص کرد زیرا افزایش رشد بهرهوری در این بخش با توجه به اهمیت آن میتواند ما را در جهت دستیابی به توسعه اقتصادی پایدار یاری کند. براساس ماده143 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران گسترش کشاورزی صنعتی و دانشبنیان، فراهم آوردن زیرساختهای امنیت غذایی و ارتقا ارزشافزوده بخش کشاورزی بر مبنای ملاحظات توسعه پایدار باید سالانه به میزان 7درصد نسبت به سال 1388 در طول سالهای برنامه پنجساله پنجم توسعه رشد کند.
سرمایهگذاری در بخش کشاورزی علاوه بر رشد تولید و اشتغال در این بخش به رشد تولید و اشتغال در سایر بخشهای دیگر اقتصادی نیز کمک کرده بنابراین شناسایی عوامل موثر بر سرمایهگذاری در بخش کشاورزی و اتخاذ سیاستهای مناسب برای گسترش سرمایهگذاری از اهمیت فراوانی برخوردار است. سازمان خواروبار وکشاورزی ملل متحد (FAO) اعلام کرده که برای جلوگیری از وقوع بحران امنیت غذایی و کمبود گندم در آسیا، این قاره باید میزان تولید گندم خود را تا سال2050 میلادی به بیش از 75درصد افزایش دهد. امروزه کشاورزی یک فعالیت اقتصادی است که سهم بسیار خوبی در تولید ناخالص داخلی هر کشور بهوسیله تامین امنیت غذایی مردم آن ایفا میکند.
از سوی دیگر فعالیت کشاورزی میتواند تاثیرات جانبی زیست محیطی بههمراه داشته باشد. با اینکه اندازه رشد اقتصادی بخش کشاورزی کمتر از میزان رشد سالانه تعدادی دیگر از بخشهای اقتصادی مانند صنایع و معادن و نفت بوده ولی رشد اقتصادی بخش کشاورزی از ثبات بیشتری برخوردار بوده و این نکته خود موید آن است که بخش کشاورزی از خودکفایی بیشتری در مقایسه با بخشهای دیگر اقتصاد برخوردار است و به غیر از عامل باران بقیه عوامل تاثیرگذار برآن جنبه داخلی و درونزا داشته و عوامل برونزای دیگر مانند نوسانات قیمت نفت، تورم جهانی، تغییرات سریع تکنولوژی و... در مقایسه با بخشهای دیگر اقتصاد مانند صنایع و معادن و نفت، بر رشد این بخش کمتر تاثیر گذاشته است. امروزه ثابت شده که رشد اقتصادی جوامع در گرو نرخ رشد بهرهوری آنهاست.
جایگاه تعاونیهای کشاورزی
درحال حاضر بخش کشاورزی و منابع طبیعی ایران بهدلیل داشتن نقش حیاتی در تامین غذای مورد نیاز کشور و تحقق امنیت غذایی یکی از مهمترین بخشهای اقتصاد کشور محسوب میشود.
این بخش به لحاظ توانمندیهای قابل توجه در منابع و عوامل تولید ازجمله اراضی مستعد کشاورزی، اقلیمهای متنوع آب و هوایی، منابع طبیعی تجدیدشونده شامل جنگلها و مراتع و ذخایر غنی ژنتیکی توانسته است جایگاه نسبتا مناسبی در اقتصاد کشور کسب کرده و نقش موثری در تولید ناخالص داخلی، افزایش صادرات غیرنفتی و اشتغال نیروی کار کشور ایفا کند. از نقاط قوت بخش کشاورزی میتوان به تنوع اقلیمی و گستردگی عرصه فعالیتهای بخش کشاورزی، منابع غنی ژنتیکی و گونههای گیاهی، دامی و آبزی، اراضی مستعد برای توسعه کشاورزی، پتانسیل استفاده از منابع طبیعی کشور در بخشهایی مانند گیاهان دارویی، صنعتی، خوراکی و تولید علوفه، امکانات مطالعاتی، تحقیقاتی، پژوهشی، آموزشی و ترویجی در بخش کشاورزی، تجربه و دانش بومی در بخش کشاورزی، مزیت نسبی تولید محصولات باغبانی و کشتهای ارگانیک، گلخانهیی و کشت دوم، وجود شبکه گسترده تعاونیهای روستایی و تولیدی و تشکلهای بخش کشاورزی درسراسرکشور، ظرفیتهای مناسب برای توسعه دامپروری و شیلات، وجود سرمایهگذاریهای قابل توجه در دامداریهای صنعتی و امکان ایجاد ظرفیتهای جدید یاد کرد و از فرصتهای پیش رو ازجمله: افزایش تقاضا برای محصولات بخش کشاورزی، امکان استفاده ازآبهای غیرمتعارف در بخش کشاورزی، امکان افزایش تولید و عملکرد در محصولات کشاورزی، امکان افزایش ارزش محصولات کشاورزی از طریق بهبود کیفیت و فرآوری مناسب، وجود تعداد قابل توجه دانشآموختگان و فارغالتحصیلان رشتههای کشاورزی و منابعطبیعی، امکان دستیابی به بازارهای منطقهیی را میتوان نام برد. براساس آمار و اطلاعات منتشره از کل اراضی164میلیون هکتاری کشور درحال حاضر8/18 میلیون هکتار در چرخه تولید محصولات کشاورزی قرار دارد. از این مقدار حدود 8 میلیون هکتار بهصورت آبی و 3/6 میلیون هکتار بهصورت دیم و بقیه بهصورت آیش آبی و دیم مورد بهرهبرداری قرار دارند. در ارتباط با منابع آب نیز از حدود93میلیارد مترمکعب منابع آب مصرفی کشور حدود 86 میلیارد مترمکعب به حساب مصارف کشاورزی منظور میشود.
محصولات زراعی بهویژه گندم از محصولات استراتژیک کشور محسوب میشوند. با توجه به اهمیت محصولات زراعی در تامین مواد غذایی و مواد اولیه (خام)، استفاده بهینه از امکانات و تواناییهای موجود در بخش کشاورزی جهت بسترسازی و زمینههای افزایش تولید در راستای خودکفایی آنها باید مورد توجه خاص تصمیمگیران و برنامهریزان بخش کشاورزی باشد. ظرفیتهای موجود در زیربخش باغبانی ازجمله: مزیت نسبی صادرات، اشتغالزایی، بازدهی اقتصادی بالا، سازگاری با ملاحظات زیست محیطی و توسعه پایدار از ویژگیهای بارز این زیربخش است. در زیربخش دام و طیور ضمن تامین بخش مهمی از پروتیین غذایی مورد نیاز آحاد جامعه از طریق ایجاد ارزشافزوده و تامین اشتغال نیروی کار در جوامع روستایی و شهری و جلب سرمایههای بخش خصوصی، نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا میکند.
پروتیین حیوانی با ارزش تغذیهیی بالا و ریزمغذیهای مهم مانند آهن، ویتامینهای ضروری و کلسیم نقش مهمی در سلامت و بهداشت جامعه دارد. لذا افزایش مصرف سرانه فرآوردههای دامی و رسیدن به استانداردهای تغذیهیی مطلوب همواره جزو اهداف توسعه ملی بوده است. براساس آخرین آمار منتشر شده درحال حاضر جمعیت دامی کشور حدود76میلیون راس دام سبک و حدود 9میلیون راس دام سنگین و ظرفیت و سرمایهگذاری انجام شده در بخش مرغ گوشتی بهمنظور تولید گوشت مرغ حدود 322میلیون قطعه در سال و مرغ تخمگذار حدود 74میلیون قطعه است.
براساس آخرین اطلاعات بهدست آمده میزان تولید گوشت قرمز درکشور درحال حاضر حدود 996هزارتن و گوشت مرغ حدود 7/1میلیون تن و تولید تخممرغ حدود 912هزارتن و تولید شیر خام حدود 11میلیون تن است. در بخش صیادی و شیلات و آبزیپروری میزان گوشت ماهی تولید شده درحال حاضر حدود900هزارتن است که میزان محصولات تولید شده با اهداف کمی برنامه پنجم توسعه حدودا همخوانی دارد. در بخش زراعت و تولید گندم براساس برنامه پنج ساله پنجم متاسفانه بهدلایل متعدد عملکردی قابل قبولی نداشتهایم.
درحال حاضر براساس آخرین آمار بهدست آمده تعداد تعاونیهای تولیدی بخش کشاورزی در17گرایش مختلف حدود 46000 تعاونی و 212 اتحادیه استانی و 11 اتحادیه سراسری نقش موثری در تولیدات بخش کشاورزی همچنین اشتغالزایی کشور دارد. علاوه بر شرکتهای تعاونی کشاورزی تحت پوشش وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی درحال حاضر سازمان تعاونی روستایی تعدادی شرکتهای تعاونی کشاورزی و در قالب شرکتهای تعاونی تولید روستایی (1230)، شرکتهای سهامی زراعی (36)، تعاونیهای کشاورزی (1873)، تحت پوشش داشته و درحال فعالیت هستند. با توجه به تعداد تعاونیهای موجود از حیث سرمایهگذاریهای انجام شده همچنین ظرفیتهای موجود در امر تولید (اعم از تعاونیهای تحت پوشش وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی و سازمان تعاون روستایی) میزان قابل توجهی از محصولات تولیدی در بخش کشاورزی اعم از محصولات زراعی، محصولات باغی ، تولید گوشت قرمز ،مرغ و ماهی در سطح کشور توسط تشکلهای تعاونی صورت میپذیرد.
مزیت تشکیل و توسعه تعاونی کشاورزی
امکان افزایش راندمان آبیاری با استفاده از کشتهای یکپارچه و امکان حاکمیت مدیریت مناسب در آب مصرفی کشاورزی و جلوگیری از کاهش ذخایر منابع آبی کشور، توسعه آموزش و بهبود مهارتها و ارتقا فرهنگ کار جمعی، جلوگیری از خرد شدن و تقسیم اراضی مزروعی به قطعات کوچک غیراقتصادی و ممانعت از تبدیل اراضی کشاورزی برای فعالیتهای غیرتولیدی، امکان گسترش صنایع تبدیلی، تکمیلی و نگهداری مناسب محصولات و فرآوردههای بخش کشاورزی، توسعه روستاها و جوامع عشایری و جلوگیری از مهاجرت جوانان روستا به کلانشهرها و حاشیهنشینی شهری، جذب نیروی انسانی فعال منطقه از طریق ایجاد و توسعه فعالیتهای جانبی، نگهداری و بهرهبرداری صحیح از منابع طبیعی آب و خاک کشور، امکان استقرار نظام جامع و کارآمد آمار و فناوری اطلاعات بخش کشاورزی، امکان تامین زیرساختهای مناسب جهت ارایه خدمات فنی و تخصصی به بهرهبرداران بخش کشاورزی و فراهم شدن زمینههای مساعد برای اجرای برنامههای زیربنایی و مهندسی زراعی و توسعه فنون پیشرفته و مکانیزاسیون، افزایش بهرهوری در استفاده از نهادهها و عوامل تولید و افزایش سطح زیرکشت و افزایش تولید در واحد سطح و نهایتا افزایش درآمدها را نام برد.
منبع : ahleiran.ir